Credit Default Swaps (CDSs) και εταιρική δημοκρατία

http://greekrider.blogspot.com/2008/10/credit-default-swaps-cdss.html

Σε αυτό το κείμενο περιγράφω πώς η παρούσα οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη κατάρρευση και πόλεμο. Κάτι που όλοι αναρωτιούνται τον τελευταίο καιρό. Για να περιγράψω πώς μπορεί να γίνει αυτό (έστω και θεωρητικά) θα πρέπει πρώτα να εξηγήσω κάποια βασικά σημεία του πώς λειτουργεί το σύστημα.

Η αγορά των CREDIT DEFAULT SWAPS (CDSs) είναι μια άτυπη αγορά παράγωγων προϊόντων αξίας άνω των 45 τρις δολαρίων, δηλαδή 4 φορές μεγαλύτερη από το ΑΕΠ των ΗΠΑ και όλων των χωρών του κόσμου μαζί. Τα προϊόντα αυτά φτιάχτηκαν για να διασφαλίσουν αυτούς που αγοράζουν ομολογίες εταιρειών και θέλουν να προστατευτούν από την περίπτωση να χρεοκοπήσει η επιχείρηση που εξέδωσε τις ομολογίες αυτές και έτσι να μην μπορεί να τις πληρώσει. Δηλαδή για παράδειγμα η citibank εκδίδει εταιρικά ομόλογα με τα οποία δανείζεται χρήματα από το ευρύ επενδυτικό κοινό με την υπόσχεση να επιστρέψει το ποσό μετά από ένα διάστημα συν τους τόκους. Κάποιοι όμως που αγοράζουν μεγάλες ποσότητες τέτοιων ομολόγων και θέλουν να διασφαλιστούν από τον κίνδυνο χρεωκοπίας ακόμη και μιας τόσο μεγάλης τράπεζας μπορούν να απευθυνθούν σε έναν άλλο τραπεζικό οργανισμό ο οποίος έναντι ενός ασφαλίστρου (premium) δέχεται αν στην απίθανη περίπτωση που χρεοκοπήσει η οποιαδήποτε citibank να πληρώσει αυτός έναντι αυτής τις υποχρεώσεις της, και το δέχεται αυτό έναντι κάποιου ασφαλίστρου.

Αυτού του είδους οι συναλλαγές δεν πραγματοποιούνται σε οργανωμένες αγορές παρόλο που υπάρχουν τυποποιημένα προϊόντα κάλυψης ανάλογων ρίσκων και δεν υπόκεινται σε κανέναν έλεγχο. Έτσι, εμφανίζονται τράπεζες που λένε: "σας προσφέρω έναντι χ ποσού CDSs που περιλαμβάνει ασφάλιση των ομολόγων σας στις τάδε 20 μεγάλες εταιρείες, ή στην τάδε μεγάλη ή μικρή εταιρεία που σας εξέδωσε κάποιο ομόλογο". Τα προϊόντα αυτά γίνονται ανάρπαστα γιατί αυτοί που έχουν αγοράσει εταιρικά ομόλογα θέλουν να διασφαλιστούν από την περίπτωση να χρεοκοπήσει κάποια εταιρεία απο αυτές που τα έχουν εκδώσει. Ο "ασφαλιστής¨ όμως των ομολόγων (ο εκδότης δηλαδή των CDSs) μετά που θα τα εκδώσει έχει την υποχρέωση να καλύψει τα ομόλογα των ασφαλισμένων στην περίπτωση που κάποια εταιρεία που εξέδωσε ομόλογα χρεοκοπήσει.

Ο "ασφαλιστής", εκδότης των CDSs μπορεί επίσης να πουλήσει τις υποχρεώσεις του σε κάποιον τρίτο. Δηλαδή, χοντρικά πουλάει τα ποσά που πήρε από αυτούς που ασφαλίστηκαν (premiums) σε άλλες τράπεζες που αυτές αναλαμβάνουν να πληρώσουν τους ασφαλισμένους αν οι εταιρείες χρεοκοπήσουν. Αυτές με τη σειρά τους πουλάνε τις υποχρεώσεις κάπου αλλού και ούτω καθεξής.

Η αγορά αυτή γιγαντώθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια επειδή δεν περίμενε κανείς να χρεοκοπήσουν τόσο εύκολα τόσες πολλές εταιρείες. Έτσι αυτοί που πουλούσαν τα CDSs είχαν κατά πλειοψηφία μεγάλα περιθώρια κέρδους και σχετικά μικρούς κινδύνους, τρομερά εύκολο κέρδος. Έτσι οι κάτοχοι των ομολόγων πλήρωναν ένα ποσό για να ασφαλιστούν από την περίπτωση χρεωκοπίας και διάφορες τράπεζες ανά τον κόσμο τους ασφάλιζαν απερίσκεπτα επειδή πίστευαν ότι η πιθανότητα χρεωκοπίας ήταν πολύ μικρή. Στη συνέχεια αυτά τα προϊόντα έκαναν κύκλους γύρω από όλες τις τράπεζες σε όλο τον κόσμο μεταφέροντας τα ρίσκα παντού.

Στο τέλος του 2007, πριν από ένα ακριβώς χρόνο, διαπιστώθηκε ότι η εν λόγω αγορά είχε μέγεθος πάνω από 45 τρις δολάρια, υπερπολλαπλάσια της αγοράς των υποκείμενων ασφαλισμένων προϊόντων (ομολόγων) αλλά και μεγαλύτερη της ίδιας της αγοράς μετοχών και του ίδιου του ΑΕΠ της Αμερικής (12 τρις δολάρια). Το χειρότερο όμως από όλα ήταν, και είναι, ότι η αγορά αυτή δεν ελέγχεται και δεν υπόκειται σε κανένα οργανωμένο πλαίσιο. Ο κάθε ένας υπογράφει τέτοιες συμβάσεις με τις τράπεζες καθώς και οι τράπεζες μεταξύ τους. Κανείς δεν ξέρει ποιος θα είναι αυτός που στο τέλος θα τον πληρώσει αν συμβεί μια χρεωκοπία.

Σαφέστατα το κράτος των ΗΠΑ δεν μπορεί να εγγυηθεί μια τέτοια αγορά ακόμη και αν χρεοκοπήσει και το ίδιο. Το σπουδαιότερο όμως από όλα είναι ότι οι τράπεζες που έχουν επισφαλή ομόλογα εταιρειών που χρεοκόπησαν ή κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν ή έχουν παρόμοιους κινδύνους έγραφαν στους ισολογισμούς τους ότι είναι καλυμμένες και παράλληλα νόμιζαν ότι είναι καλυμμένες. Και αυτό το έκαναν γιατί πλήρωναν τα CDSs για να καλυφθούν από τέτοιους κινδύνους χρεωκοπίας και έτσι νομίζουν ακόμη και τώρα ότι είναι ασφαλείς. Αν όμως δεν μπορούν να πληρωθούν γι' αυτά τα προϊόντα τότε οι καλύψεις που έχουν εγγράψει στους ισολογισμούς τους είναι λάθος.

Νομίζω ότι κανένας δεν μπορεί να μας εγγυηθεί κάτι τέτοιο. Κανείς δεν ξέρει λοιπόν πόσο αξιόπιστες είναι οι "αξιόπιστες" μεγάλες τράπεζες ανά τον κόσμο. Ούτε και οι ίδιες οι τράπεζες που πλήρωσαν τέτοια προϊόντα για να διασφαλιστούν από τους κινδύνους δεν ξέρουν ποιος θα τους πληρώσει (κυριολεκτικά δεν ξέρουν ποιος) και αν θα μπορεί να τους πληρώσει. Συνεπώς οι επισφάλειές τους μπορούν να εκτοξευτούν σε ένα βράδυ ή να χρεοκοπήσουν σε ένα βράδυ.

Υποψιάζομαι, λοιπόν, ότι αν στην άτυπη αυτή αγορά υπάρξει επιπλέον πρόβλημα εκπλήρωσης, από τα ήδη μεγάλα προβλήματα που έχουν ανακύψει, τότε η φούσκα θα γίνει 40 φορές μεγαλύτερη από ότι σήμερα ενώ και ολόκληρο το ΑΕΠ όλων των χωρών του κόσμου δεν θα μπορέσει να σώσει την κατάσταση. Σε αυτό το σημείο είτε τα ηνία θα αναλάβουν οι μεγάλες επιχειρήσεις που θα εγγυηθούν το σύστημα έναντι των κρατών και πολιτών, με κάποιες βέβαια δικές μας παραχωρήσεις απέναντί τους, είτε θα ακυρωθούν όλες οι συμφωνίες και οι εμπορικές συναλλαγές. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί πραγματικά να κρατικοποιηθούν τεράστιοι οργανισμοί όχι για να σωθούν αυτοί οι ίδιοι αλλά για να αποφευχθεί η επιβολή μιας άτυπης εταιρικής δημοκρατίας έναντι ολόκληρων κρατών. Τότε (όπως και στην περίπτωση ακύρωσης των εμπορικών συναλλαγών) μπορεί να προκληθούν μεγάλες εντάσεις μεταξύ κρατών που θίγονται ευθέως από τέτοιες κρατικοποιήσεις εταιρειών τους ή ακυρώσεις συμφωνιών. Νομίζω ότι ένας άλλου είδους πόλεμος είναι αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στις αγορές και γι' αυτό η ένταση της πτώσης είναι τεράστια. Μπορεί μάλιστα να εξελιχθεί ακόμη και σε πραγματικό πόλεμο, δεν ξέρω όμως ποιος από τους δύο θα έχει πιο πολλά θύματα.